Việc kinh doanh theo mô hình nhượng quyền thương mại (franchise) đang trở nên phổ biến ở Việt Nam, nhưng không phải tất cả các doanh nghiệp đạt thành công khi áp dụng chiến lược này. Một số thương hiệu đã gặp thiệt hại đáng kể về doanh thu và uy tín trên thị trường do các sai lầm trong việc triển khai chiến lược franchise.
Nhượng quyền thương mại là gì?
Nhượng quyền thương mại (franchise) là một mô hình kinh doanh, trong đó chủ sở hữu cấp phép hoạt động của mình, bao gồm sản phẩm, thương hiệu và kiến thức, để thu được phí nhượng quyền từ bên nhận quyền. Trong đó:
- Bên nhượng quyền là doanh nghiệp cấp phép cho bên nhận quyền.
- Quy tắc của nhượng quyền thương mại yêu cầu bên nhượng quyền tiết lộ thông tin hoạt động chính cho bên nhận quyền tiềm năng.
- Khoản phí bản quyền được trả liên tục cho bên nhượng quyền có thể thay đổi tùy thuộc vào ngành công nghiệp.
Nội dung hợp đồng nhượng quyền thương mại
Hợp đồng nhượng quyền thương mại tập trung vào quyền thương mại, là lợi ích mà các bên trong mối quan hệ nhượng quyền hướng đến. Quyền thương mại được quy định về hoạt động nhượng quyền thương mại, bao gồm một số hoặc toàn bộ các quyền sau:
- Quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền thực hiện kinh doanh cung cấp hàng hoá hoặc dịch vụ theo một hệ thống do bên nhượng quyền quy định, kèm theo nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh và quảng cáo của bên nhượng quyền.
- Quyền cấp cho bên nhận quyền sơ cấp quyền thương mại chung.
- Quyền cấp lại cho bên nhận quyền thứ cấp theo hợp đồng nhượng quyền thương mại chung.
- Quyền cấp cho bên nhận quyền thương mại theo hợp đồng phát triển quyền thương mại.
Quyền và nghĩa vụ của bên nhượng quyền
Quyền của bên nhượng quyền
- Nhận tiền nhượng quyền.
- Tổ chức quảng cáo cho hệ thống và mạng lưới nhượng quyền thương mại.
- Thực hiện kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất hoạt động của bên nhận quyền để đảm bảo sự thống nhất của hệ thống nhượng quyền thương mại và sự ổn định về chất lượng hàng hoá, dịch vụ.
Nghĩa vụ của bên nhượng quyền
- Cung cấp tài liệu hướng dẫn về hệ thống nhượng quyền thương mại cho bên nhận quyền.
- Đào tạo ban đầu và cung cấp hỗ trợ kỹ thuật định kỳ cho thương nhân nhận quyền để điều hành theo hệ thống nhượng quyền thương mại.
- Thiết kế và sắp xếp địa điểm bán hàng, cung ứng dịch vụ với chi phí của thương nhân nhận quyền.
- Bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ đối với các đối tượng ghi trong hợp đồng nhượng quyền.
- Đối xử công bằng với các thương nhân nhận quyền trong hệ thống nhượng quyền thương mại.
Quyền và nghĩa vụ của bên nhận quyền
Quyền của bên nhận quyền
- Yêu cầu sự trợ giúp kỹ thuật liên quan đến hệ thống nhượng quyền thương mại từ thương nhân nhượng quyền.
- Được đối xử công bằng như các thương nhân nhận quyền khác trong hệ thống nhượng quyền thương mại.
Nghĩa vụ của bên nhận quyền
- Trả tiền nhượng quyền và các khoản thanh toán khác theo hợp đồng nhượng quyền thương mại.
- Đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, tài chính và nhân lực để tiếp nhận quyền và bí quyết kinh doanh từ thương nhân nhượng quyền.
- Chấp nhận sự kiểm soát, giám sát và hướng dẫn từ thương nhân nhượng quyền, tuân thủ các yêu cầu về thiết kế và sắp xếp địa điểm bán hàng, cung ứng dịch vụ.
- Bảo mật thông tin về bí quyết kinh doanh đã được nhượng quyền, ngay cả sau khi hợp đồng nhượng quyền thương mại kết thúc hoặc chấm dứt.
- Ngừng sử dụng nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh và các quyền sở hữu trí tuệ khác (nếu có) hoặc hệ thống từ thương nhân nhượng quyền khi hợp đồng kết thúc hoặc chấm dứt.
- Hoạt động dựa trên hệ thống nhượng quyền thương mại.
- Không nhượng quyền lại mà không có sự chấp thuận từ thương nhân nhượng quyền.
Lợi ích của nhượng quyền thương mại
Nhượng quyền thương mại có nhiều lợi ích và ưu điểm hấp dẫn, góp phần vào sự phát triển sôi động của thị trường. Nhượng quyền được coi là “lặp lại thành công”, cho phép người khác đạt được thành công tương tự như chúng ta.
Cả bên nhượng quyền và bên nhận quyền đều hưởng lợi từ quyền nhượng. Đối với nhượng quyền, hoạt động này giúp phát triển thương hiệu, hệ thống, giảm vốn đầu tư và tạo ra doanh thu, lợi nhuận từ quyền nhượng.
Đối với bên nhận quyền, tham gia vào hệ thống nhượng quyền sẽ tận dụng lợi thế thương hiệu, sử dụng nhãn hiệu, tên thương mại, bí quyết kinh doanh, khẩu hiệu, biểu tượng kinh doanh và quảng cáo của bên nhượng quyền. Điều này giúp giảm thời gian, chi phí xây dựng thương hiệu và nhận được sự hỗ trợ từ bên nhượng quyền.
Do đó, nhượng quyền thương mại là lựa chọn phù hợp cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, tận dụng lợi thế, sức mạnh và thương hiệu của bên nhượng quyền.
Rủi ro nhượng quyền thương mại
Mặc dù nhượng quyền thương mại mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng không tránh khỏi những rủi ro. Đối với bên nhượng quyền, rủi ro lớn nhất là việc mô hình kinh doanh bị sao chép và bí quyết kinh doanh bị lấy cắp. Đây là một vấn đề tranh chấp phổ biến trong lĩnh vực nhượng quyền.
Ví dụ, hãy tưởng tượng một hệ thống nhượng quyền trong lĩnh vực giáo dục. Nếu chỉ một trung tâm đào tạo trong hệ thống này phát hiện ra rằng chất lượng giảng dạy và nội dung khóa học không đáp ứng được yêu cầu chất lượng, điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến thương hiệu và sự tin tưởng của toàn bộ hệ thống nhượng quyền. Đối với bên nhận quyền, rủi ro lớn nhất là tham gia vào hệ thống nhượng quyền mà không nhận được hỗ trợ, sự định hướng và chất lượng giảng dạy như đã hứa hẹn.
Trong nhượng quyền, tính đồng nhất và đồng bộ trong hệ thống là rất quan trọng. Vì vậy, một trường hợp vi phạm từ bên nhận quyền có thể ảnh hưởng đến tính đồng bộ của hệ thống và uy tín thương hiệu.
Một số lĩnh vực nhượng quyền kinh doanh nở rộ ở Việt Nam
- Nhượng quyền thương mại: Mô hình franchise trong lĩnh vực dịch vụ, nhà hàng, khách sạn, cà phê, thực phẩm nhanh, spa, giáo dục và nhiều ngành nghề khác.
- Công nghệ và phần mềm: Nhượng quyền phát triển và kinh doanh các sản phẩm phần mềm, ứng dụng di động, trò chơi điện tử, hệ thống quản lý và các giải pháp công nghệ thông tin.
- Giáo dục và đào tạo: Nhượng quyền các trường học, trung tâm đào tạo, trung tâm ngoại ngữ, đồ chơi giáo dục và các chương trình giáo dục đặc biệt.
- Thương mại điện tử: Nhượng quyền các nền tảng thương mại điện tử, cửa hàng trực tuyến, dịch vụ giao hàng, và quản lý hệ thống bán hàng trực tuyến.
- Y tế và sức khỏe: Nhượng quyền các phòng khám, trung tâm chăm sóc sức khỏe, phòng gym, các sản phẩm chăm sóc cá nhân và thực phẩm chức năng.
- Dịch vụ tài chính: Nhượng quyền các ngân hàng, công ty tài chính, công ty bảo hiểm, và các dịch vụ tài chính khác.
- Du lịch và khách sạn: Nhượng quyền các resort, khách sạn, công ty du lịch, dịch vụ đặt phòng và các hoạt động du lịch khác.
